Ensemble

"Een schilder voelt zich goed bij een doek met een kaderke er rond. Ik voelde mij altijd goed in een militaire context, dat gaf wat meer aanzien..." - Panamarenko

De militaire referenties die doorheen het oeuvre van Panamarenko lopen, komen voort uit jeugdherinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Op de tekeningen van de Barada Jet (V1) zien we achter op de romp een klassieke reactiemotor die lijkt op een Duitse V1. Dit is een duidelijke verwijzing naar de kindertijd van oorlogskind Panamarenko. In zijn eerste tentoonstelling toont Panamarenko in het C.A.W. (Comité voor Artistieke Werking) in Antwerpen Koperen plaatjes met kogelgaten, een toevalswerk waarvan de titel niets aan de verbeelding overlaat. Tijdens de happenings in de jaren 60 in Antwerpen verschijnt Panamarenko regelmatig in generaalsuniform of vliegenierspak, met een Russische kepie op zijn hoofd. In de jaren die daarop volgen, refereert hij in woord en beeld naar het militaire jargon. De geüniformeerde personages die zijn tuigen nu en dan in gebruik nemen zijn steevast uitgedost met helm, bril of veldfles.