Ensemble

“Zoals je je als mens tot de geschiedenis verhoudt, verhoud je je ook als schilder op een bepaalde manier tot de traditie van het schilderen, waarbij de vraag ‘wat kan ik daaraan toevoegen’ zich voortdurend opdringt.” – Narcisse Tordoir

Giambattista Tiepolo was de favoriete kunstenaar van de wereldlijke en kerkelijke vorsten in het 18e-eeuwse Europa. Hij wordt de laatste van de Venetiaanse schilders van de laat-barok genoemd. In opdracht van aartsbisschoppen en koningen beschilderde hij plafonds en muren in kerken en paleizen in lieflijke tinten. Maar de kunstenaar had ook een donkere kant. Zijn geheimen en fantasieën vertrouwde hij toe aan zijn gravures, waarvan hij er drieëndertig maakte, de Capricci (Stemmingen), en de Scherzi di Fantasia (Verzinsels en Grappen). De aristocratie legde nooit de link en bleef glimmend van trots naar hun verluchte plafonds en muren staren, niet beseffend dat Tiepolo’s werk confronterende ironie in zich had.

Tiepolo’s gravures werden lange tijd als louter decoratief beschouwd. Hun verborgen betekenis werd (wordt?) niet begrepen. De moderne mens kan niet zonder mythen, omdat we wat niet verklaarbaar of controleerbaar is, toch een betekenis of uitleg willen geven. Dit gegeven inspireerde Roberto Calasso die in Het roze van Tiepolo (2006) beschrijft hoe Tiepolo ons, voordat de vaagheid van de Verlichting de goden aan het zicht onttrok, een laatste blik op hun wereld gunde.

De inhoud van de gravures is steeds gelijkaardig: in een desolate atmosfeer acteren verschillende figuren die hun positie, hun rol kwijt zijn geraakt. Ze zijn verweesd. Het geheel straalt mysterie uit. In de schilderkunst hadden mensen steeds een duidelijke functie, en die verdwijnt bij Tiepolo. Calasso noemt deze personen ‘Oosterlingen’.

Het zijn deze etsen die de inspiratie vormden voor Tordoirs recentste project The Pink Spy. De grens tussen bekeken worden en zelf aanschouwen, kunst en publiek is onstandvastig en grillig, zoals bij Jongen zit bij vaas met enkele andere figuren (ca. 1735-1740). Het kijken vereist betrokkenheid en doet nadenken. Werk van zowel Tiepolo, als Tordoir houdt zelfreflectie en beschouwing in zich, eerder dan dat het op de emoties speelt.

Tordoir noemt het werk van Tiepolo, zoals Tovenaar en vrouw met kind zitten bij boom (ca. 1750), graag ‘pre-ecologisch’, waarmee hij de weergegeven verwoeste omgevingen als profetisch beschouwt.